انرژی هستهای: گوهر یا هیولا؟
انرژی هستهای، گوهر یا هیولا؟ این سوالی است که بشر از دیرباز با آن درگیر بوده است.
این منبع قدرتمند انرژی، مزایا و معایب متعددی دارد که درک عمیق آنها، لازمه تصمیمگیری درست در مورد استفاده از آن است.
مزایای انرژی هستهای:
- تولید برق بدون انتشار گاز گلخانهای: برخلاف سوختهای فسیلی، نیروگاههای هستهای در حین تولید برق، گاز گلخانهای منتشر نمیکنند و از این نظر، گزینهای ایدهآل برای مبارزه با گرمایش زمین به حساب میآیند.
- بازدهی بالا: نیروگاههای هستهای با استفاده از مقدار کمی سوخت، میتوانند حجم عظیمی از برق را تولید کنند.
- قابلیت اطمینان: نیروگاههای هستهای میتوانند به طور شبانهروزی و بدون وابستگی به شرایط آب و هوایی، برق تولید کنند.
- کاهش وابستگی به منابع خارجی: با استفاده از انرژی هستهای، کشورها میتوانند وابستگی خود به منابع خارجی انرژی را کاهش دهند.
معایب انرژی هستهای:
- خطرات زیستمحیطی: در صورت بروز حادثه در نیروگاههای هستهای، مواد رادیواکتیو میتوانند به محیط زیست راه یافته و سلامتی انسان و جانوران را به خطر اندازند.
- مدیریت زبالههای هستهای: ذخیرهسازی و دفع زبالههای هستهای، چالشی بزرگ برای بشر است. این زبالهها تا هزاران سال رادیواکتیو باقی میمانند و باید با احتیاط کامل نگهداری شوند.
- هزینههای بالا: ساخت و نگهداری نیروگاههای هستهای بسیار پرهزینه است.
- خطرات امنیتی: نیروگاههای هستهای میتوانند به عنوان اهدافی برای حملات تروریستی مورد استفاده قرار گیرند.
کاربردهای انرژی هستهای:
- تولید برق: مهمترین کاربرد انرژی هستهای، تولید برق است.
- پزشکی: در پزشکی هستهای از مواد رادیواکتیو برای تشخیص و درمان بیماریها استفاده میشود.
- صنعت: در صنعت از انرژی هستهای برای مصارف مختلفی مانند پرتودهی مواد غذایی و استریلیزاسیون تجهیزات پزشکی استفاده میشود.
- کشاورزی: در کشاورزی از انرژی هستهای برای اصلاح نژاد گیاهان و افزایش تولید محصولات کشاورزی استفاده میشود.
کشورهای دست یافته به انرژی هسته ای:
تا تاریخ 2024-03-02، 31 کشور جهان به طور فعال از انرژی هستهای برای تولید برق استفاده میکنند.
برخی از این کشورها عبارتند از:
- آمریکا: با 93 راکتور هستهای، بزرگترین تولید کننده برق هستهای در جهان است.
- فرانسه: با 56 راکتور هستهای، حدود 70% برق خود را از طریق انرژی هستهای تولید میکند.
- چین: با 53 راکتور هستهای، به سرعت در حال توسعهی صنعت هستهای خود است.
- روسیه: با 38 راکتور هستهای، یکی از صادرکنندگان اصلی فناوری هستهای در جهان است.
- کره جنوبی: با 24 راکتور هستهای، حدود 30% برق خود را از طریق انرژی هستهای تولید میکند.
- هند: با 22 راکتور هستهای، به دنبال توسعهی صنعت هستهای خود برای تامین نیازهای رو به رشد انرژی است.
- ژاپن: با 33 راکتور هستهای، پس از فاجعه فوکوشیما در حال بازنگری در سیاستهای هستهای خود است.
علاوه بر این، تعدادی از کشورها نیز در حال ساخت نیروگاههای هستهای جدید هستند، از جمله:
- امارات متحده عربی: اولین نیروگاه هستهای خود را در سال 2020 راه اندازی کرد.
- بلاروس: اولین نیروگاه هستهای خود را در سال 2021 راه اندازی کرد.
- ترکیه: در حال ساخت اولین نیروگاه هستهای خود است.
- بنگلادش: در حال ساخت اولین نیروگاه هستهای خود است.
انرژی هستهای در ایران
برنامه هستهای ایران در سال ۱۳۵۳ آغاز شد و تاکنون فراز و نشیبهای بسیاری را پشت سر گذاشته است.
اهداف برنامه هستهای ایران:
- تولید برق
- تولید رادیوایزوتوپ برای مصارف پزشکی و صنعتی
- تحقیق و توسعه در زمینههای مختلف هستهای
دستاوردهای انرژی هستهای در ایران:
- ساخت و راهاندازی چندین مرکز غنیسازی اورانیوم
- ساخت و راهاندازی رآکتور تحقیقاتی تهران
- ساخت و راهاندازی نیروگاه هستهای بوشهر
- تولید انواع رادیوایزوتوپها
- دستیابی به دانش ساخت سانتریفیوژهای نسل جدید
چالشهای برنامه هستهای ایران:
- تحریمهای بینالمللی
- نگرانیهای جامعه جهانی در مورد احتمال استفاده نظامی از برنامه هستهای ایران
- مسائل مربوط به ایمنی و امنیت تأسیسات هستهای
وضعیت فعلی برنامه هستهای ایران:
- برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) در سال 2015 بین ایران و شش کشور قدرتمند جهان (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) به امضا رسید.
- برجام تعهداتی را برای ایران در زمینه محدود کردن برنامه هستهای خود در ازای لغو تحریمها ایجاد کرد.
- در سال 2018، آمریکا از برجام خارج شد و تحریمها علیه ایران را دوباره اعمال کرد.
- ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام، برخی از تعهدات خود در چارچوب برجام را متوقف کرد.
- مذاکرات برای احیای برجام در حال انجام است.
آینده برنامه هستهای ایران:
- آینده برنامه هستهای ایران به نتیجه مذاکرات برای احیای برجام و همچنین سیاستهای داخلی ایران بستگی دارد.
- در صورت احیای برجام، ایران میتواند به توسعه برنامه هستهای خود در چارچوب تعهدات بینالمللی ادامه دهد.
- در صورت عدم احیای برجام، احتمال افزایش تنشها در منطقه و همچنین احتمال رویارویی ایران با جامعه جهانی وجود دارد.
نکته:
- برخی از کشورها مانند آلمان و سوئد، در حال خروج تدریجی از انرژی هستهای هستند.
- برخی از کشورها مانند اسرائیل، پاکستان و کره شمالی، به طور مخفیانه به فناوری هستهای دست پیدا کردهاند.
جمعبندی:
انرژی هستهای، منبع قدرتمندی از انرژی است که مزایا و معایب متعددی دارد. استفاده از این منبع انرژی، نیازمند بررسی دقیق و سنجش دقیق جوانب مختلف آن است. استفاده از انرژی هسته ای، یکی از تولید داخلی دوچرخهها، به عنوان یکی از نمادهای تولید و صنعت ایرانی، با تلاش تولیدکنندگان و بهرهگیری از تکنولوژیهای روز دنیا، به تولید محصولات صنعتی، پتانسیلهای جدیدی را برای تولید انرژی به صورت کارآمدتر و پایدارتر فراهم میکند.